Vrijheid in de Krimpenerwaard

Als je niet oplet

Deze muziek mag je niet spelen

dat boek zou ik maar niet lezen

die foto zou ik maar verscheuren

met hem kun je beter niet gezien worden

daar krijg je misschien last mee

ik zou mijn mond maar houden

wat je straks alleen nog mag

is in een donker hol verborgen

verlangen naar het licht van de vrijheid

die je verspeeld hebt

omdat je even de andere kant uitkeek

toen je buren werden weggehaald

Remco Campert, 1997

Dit gedicht is geschreven op verzoek van Het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Het gaat over vrijheid die we kunnen verspelen door niet op te letten. Want vrijheid is geen vast en altijd voortdurend gegeven, maar een verworvenheid om te koesteren en te bewaken. Hoe makkelijk leggen we er ons bij neer als bepaalde boeken, muziek of ideeën verboden worden? ‘Ach, we kunnen toch altijd nog andere boeken lezen of muziek luisteren’, denken we dan misschien. En ‘we houden onze ideeën wel voor onszelf.’ Maar wat er kan gebeuren als we daarmee instemmen, zien we om ons heen. Als we terugkijken naar de jaren veertig, toen we gedwongen werden in te stemmen met alles wat de bezetter voorschreef, zoals de uitsluiting van joodse mensen uit het gewone leven of het verplichte werken van Nederlandse mannen in Duitse fabrieken. Maar ook nu zien we hoe makkelijk vrijheid geschonden kan worden. Kijk maar naar Afghanistan, waar muziek maken inmiddels verboden is en vrouwen geen hoger onderwijs meer mogen volgen en niet meer mogen fietsen. Kijk naar Iran, waar vrouwen de afgelopen maanden werden opgepakt, gemarteld en gedood omdat ze geen hoofddoek wilden dragen. Of naar Oekraïne, waar Russen de macht willen grijpen, zoals de Duitsers ooit in Nederland. Deze gebeurtenissen maken duidelijk hoe kostbaar onze vrijheid is en hoe belangrijk het is dat wij haar met z’n allen bewaken.

De schrijver van het gedicht, Remco Campert, was de zoon van Jan Campert, bekend van het ‘Het lied der achttien dooden’. Dit is het bekendste verzetsgedicht van Nederland. Het gaat over de Geuzengroep, de eerste verzetsgroep die in 1941 door de Duitsers werd opgepakt. Onder hen bevonden zich de 21-jarige metaalbewerker Gerard den Boon uit Lekkerkerk en de 47-jarige slijper Jan Wernard van den Bergh uit Schoonhoven. Op 13 maart 1941 werden zij met 16 anderen gefusilleerd. Het Lekkerkerkse Geuzenplein en het daarop te vinden Geuzenmonument herinneren aan die gebeurtenis.

Op 4 mei herdenken we hen en alle anderen die in de tweede wereldoorlog zijn gestorven. Of die het hebben overleefd, maar ernstig getraumatiseerd waren. Ook staan we stil bij onze vrijheid, en wat wij zelf kunnen doen om die te behouden.